Z chwilą śmierci spadkodawcy ogół jego praw i obowiązków przechodzi w drodze dziedziczenia na następców prawnych – spadkobierców. W skład spadku wchodzą prawa i obowiązku o charakterze prywatnoprawnym i majątkowym, za wyjątkiem tych ściśle związanych z osoba spadkodawcy praz tych które z chwilą śmierci przechodzą na określone osoby – np. objętych zapisem windykacyjnym. W celu wykazania prawa do spadku koniecznym jest uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia.

Instytucja dziedziczenia została uregulowana w księdze czwartej Kodeksu cywilnego – spadki (art. 922 – 1088 kc). Nabycie spadku można potwierdzić w sądzie lub u notariusza. Należy pamiętać, iż notariusz nie w każdej sytuacji może sporządzić odpowiedni akt.

Postępowanie sądowe w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku inicjowane jest wnioskiem uprawnionej osoby – spadkobierców, ale również np. wierzycieli spadkodawcy jeżeli posiadał on długi. Wniosek składa się do Sądu Rejonowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. Wniosek podlega opłacie sądowej w kwocie 50 zł. Do wniosku należy dołączyć odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy, odpisy aktów urodzenia spadkobierców oraz testament jeżeli został sporządzony.

Stwierdzenie nabycia spadku wymaga uprzedniego przyjęcia spadku. Przyjęcie spadku następuje poprzez złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku. Na złożenie takiego oświadczenia spadkobierca ma 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się przez spadkobiercę o tytule powołania (co do zasady jest to chwila śmierci spadkodawcy). Stosowne oświadczenie można złożyć również przed Sądem. Jeżeli w tym terminie oświadczenie nie zostanie złożone przyjmuje się, iż spadkobierca przyjął spadek wprost – bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe. W Sejmie procedowany jest projekt nowelizacji kodeksu cywilnego (druk 2707), którym ustawodawca planuje wprowadzić zasadę, iż brak oświadczenia o przyjęciu spadku w terminie 6 miesięcy jest równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (odpowiedzialność za długi spadkowe jest ograniczona do wartości aktywów spadku). Do chwili uchwalenia powyższej zmiany należy pamiętać, iż w skład spadku wchodzą zarówno aktywa – np. nieruchomości, środki pieniężne, samochody, ale także pasywa – długi spadkodawcy. Przyjmując spadek wprost spadkobierca jest obowiązany do ich spłaty.

Po przeprowadzeniu rozprawy Sąd stwierdzi nabycie spadku – wskaże imiennie spadkobierców oraz należny im udział w spadku. W dalszej kolejności spadkobiercy winni dokonać działu spadku – doprowadzić do wskazania kto spośród spadkobierców jest właścicielem konkretnej rzeczy lub prawa wchodzącej w skład spadku. Działu spadku można dokonać zarówno przed Sądem jak i umownie, przed notariuszem jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość. W tym zakresie odsyłam do lektury wpisu o zniesieniu współwłasności. W toku postępowania o dział spadku może pojawić się szereg rozliczeń pomiędzy spadkobiercami, a to np. związanych z poczynionymi przez spadkodawcę na ich rzecz darowiznami, posiadaniem przedmiotów wchodzących w skład spadku, itd.

Z postępowaniem spadkowym związany jest z szeregiem instytucji jak chociażby: testament, zapis i zapis windykacyjny, polecenie, niegodność dziedziczenia, wydziedziczenie, zachowek, kwestie odpowiedzialności za długi spadkowe. Zostaną one omówione w dalszych wpisach.

adwokat Kamil Trybuchowicz

Kraków